taoïstische alchemistische gezondheidspraktijk

Interview in het magazine van Yang Sheng On Tour

Mijn naam is Gijsbert Ruitenburg. In 2005 ben ik vanuit Groningen naar Antwerpen gekomen om aan

het China Arts College te studeren. In 2017 heb ik hier een Master of Taoist Arts behaald. Sinds 2014 breng ik mijn kunde ook in de praktijk en ondersteun ik mensen bij hun gezondheid en hun leven aan de hand van taoïstische alchemistische achtergronden binnen mijn praktijk Jindanfa.

Met welke insteek was je aan die studie begonnen?

Vanuit de behoefte om mezelf verder te ontwikkelen als mens en me te verdiepen in de Chinese geneeskunde. Mijn achtergrond is die van verpleegkundige. Ik ervoer echter de beperkingen van deze zorg en zocht naar andere invalshoeken. In de archieven van de taijiquanvereniging kwam ik een folder tegen van een seminar van de Rijksuniversiteit Groningen waar mijn leraren dr. Dan Vercammen en An Woestenborghs aan hadden meegewerkt. Na bij hen een open dag te hebben bezocht besloot ik een jaar later om de studie te starten. 

Wat is het doel van de opleiding?

De eerste vraag van mijn leraar Dan tijdens mijn intake was: wat zijn je bedoelingen? Ik vertelde dat ik geïnteresseerd was in Chinese geneeskunde en mezelf wilde ontwikkelen als persoon. Dat laatste bleek een belangrijke factor te zijn voor mijn toelating. 

Binnen de opleiding tot taoïstisch arts is zelfcultivering heel belangrijk. Het taoïsme vertrekt vanuit het werken met het eigen lichaam. Vandaar dat lichaamstrainingen in de vorm van diverse inwendige krijgskunsten (taijiquan, baguazhang en xin(g)yiquan) en de gezondheidstraining yuanqigong voornaam zijn binnen de opleiding. 

Deze trainingen vormen een sleutel tot het begrijpen van de fundamenten waarop Chinese geneeskunde is gebaseerd. Dan gaat het zoal over het ervaren van het functioneren van het lichaam als een eenheid, het ontdekken van de relaties tussen diverse functies in het lichaam en het verkrijgen van inzicht in de yinyang-dynamiek in het lichaam. 

De trainingen dienen verder ook om je lichaam zo te gebruiken dat het de afvalstoffen die het opneemt tijdens behandelingen zo snel mogelijk kwijtspeelt. Een ander aspect van de training is dat het dient als voorbereiding voor de alchemistische praktijk.

De praktijk wordt ondersteund met meer theoretische vakken. Ik volgde vakken rond filosofie (Laozi, Zhuangzi, Kongzi), geneeswijzen, alchemie en de Klassieke Chinese taal. De taal is heel belangrijk, zodat ik zelfstandig klassieke teksten, zoals de Canon van de Gele Keizer (Huangdi Neijing) kan bestuderen. Zelfstudie is naast het volgen van les eveneens heel belangrijk.

Krijgskunst en filofosie in je opleiding geneeskunde, was dat een logisch iets voor jou? Binnen TCM opleidingen is dit doorgaans niet tot zeer weinig aanwezig.

Dat komt omdat China Arts College geen TCM-opleiding is. Wat je ziet bij TCM-opleidingen is dat Oost en West samengaan. In die opleidingen zit bijvoorbeeld veel westerse anatomie, fysiologie en pathologie. Dat wordt bij China Arts College niet aangeboden. Daar wordt vertrokken vanuit de eigen traditionele Chinese visie en werkwijzen en daarbij heb je nu eenmaal dat westerse stuk niet nodig. Uiteraard is het nuttig dat ik verpleegkundige ben, om het (westerse) verhaal waar mensen mee komen te kunnen begrijpen, maar het is niet noodzakelijk om Chinese geneeskunde te kunnen bedrijven. We hebben een eigen manier van kijken naar het lichaam en de wereld, we vertrekken vanuit een ander lichaamsbeeld. Als je traditioneel kijkt hoe een arts binnen China werd opgeleid, dan behoren daartoe filosofie en vaak ook krijgskunsten. De artsen werden breed opgeleid om op die manier een brede kijk te ontwikkelen. China Arts College volgt deze lijn. Hou er rekening mee dat TCM iets nieuws is. Het is een combinatie van Chinese en Westerse geneeskunde en dus eigenlijk een nieuwe vorm van geneeskunde. Authentieke Chinese geneeskunde, zoals wij het noemen, vertrekt enkel vanuit Chinese achtergronden en visies.

Is daar dan ook een verschil in de manier waarop er binnen jouw praktijk wordt behandeld?

In vergelijking tot TCM-opleidingen zie ik dat bepaalde Chinese begrippen daar een andere invulling krijgen dan bij ons en dat leidt automatisch tot een andere aanpak. Als voorbeeld zal ik de begrippen zang en fu nemen. Die lijken binnen de TCM-aanpak 1 op 1 aan de orgaanwerking te worden gekoppeld. Wij stellen: ze dragen het beheer van de organen, maar ze zijn niet de organen. Dat is een heel belangrijk onderscheid. De zangfu-werking rijkt verder dan enkel de organen. Het is een basissysteem dat het lichaam in stand houdt, dat ervoor zorgt dat essentiële zaken binnengehaald kunnen worden en overtolligheden goed afgevoerd kunnen worden en op die manier de diverse functies van het lichaam beheert.  Hóe beweging in het lichaam verloopt is fundamenteel en daar richt onze aanpak zich op. De basisfilosofie in China is de filosofie van verandering. Patronen zien in de veranderlijke bewegingen in het lichaam en op basis daarvan bijsturen vormt een basisgegeven in onze aanpak.

Wat zijn de belangrijkste behandelmethodes in jouw praktijk?

Binnen onze traditie en dus ook in mijn praktijk werken we onder meer met massages. 

Daarnaast maken we gebruik van gezondheidsoefeningen, zodat mensen zelf met hun lichaam aan de slag kunnen gaan. Dat is iets wat fundamenteel bij onze traditie hoort: mensen dienen met hun lichaam te leren werken en daar feeling mee te krijgen. Het vergroten van het lichaamsbewustzijn is gekoppeld aan de alchemistische praktijk, die de wortel van onze aanpak vormt. 

Het doen van gezondheidsoefeningen door de cliënt zorgt er trouwens voor dat ook de massages effectiever worden. Een derde middel waarmee we werken is levensbegeleiding. Hierbij combineren we gespreksvoering met lichaamstraining en alchemie om veranderingen in denken, voelen, levensgewoonten en levensvisies door te voeren en zo te komen tot een harmonieus en stabiel leven.

Zijn er nog andere aspecten die jullie integreren?

We gebruiken wel eens moxa (bijvoet), dat is ook vrij makkelijk aan te leren als zelf-hulpmiddel.

Dat kan echter niet bij alle klachten toegepast worden en daarnaast heb je het nadeel dat moxa heel erg ruikt. Massage is dus vaak handiger.

Wat wordt er precies bedoeld met alchemie en wat is de  link met Chinese geneeskunde? 

De link met Chinese geneeskunde is heel simpel. Alchemie ligt mee aan de basis van de ontwikkeling van de Chinese geneeskunde. 

Zo waren alchemisten in hun zoektocht naar onsterfelijkheid bezig met het samenstellen van medicijnen op basis van kruiden en mineralen. Op die manier ontwikkelden ze een uitgebreide kennis over de werking ervan en dat vormde de fundamenten voor de latere Chinese kruidengeneeskunde. Alchemisten ontdekten in hun zoektocht waar mensen ziek van werden en waarvan niet.

Het ontstaan van alchemie is een samengaan van verschillende zaken. Alchemie situeert zich dus onder andere in de context van de zoektocht naar de onsterfelijkheid. De eerste keizer van China stuurde onderdanen doorheen heel China om op zoek te gaan naar het onsterfelijkheidsmedicijn. Dit gegeven van onsterfelijkheid is doorheen de eeuwen meer en meer losgelaten. De mens heeft een houdbaarheidsdatum. Een harmonisatieproces tussen de mens en hemel en aarde (wat het Chinese woord voor de kosmos is) is centraal komen te staan. De mens kan tijdelijk onsterfelijkheid ervaren door zich te verenigen met hemel en aarde.

Dat is waar alchemie om draait, verenigen! De verbinding met de kosmos is er al, maar deze bewust ervaren en er gebruik van maken niet. Je kunt door alchemie te bedrijven meer inzicht krijgen in wat de kosmos met ons doet.

Vanuit het taoïsme is het Chinese lichaamsbeeld dan ook dat van het lichaam als een microkosmos. We zijn een miniatuurversie van de macrokosmos. Dat is het lichaamsbeeld van waaruit wij werken in de praktijk. De mens is een onderdeel van de kosmos, (slechts) ‘1 van de tienduizend dingen’. Die inzichten gebruiken we binnen onze geneeskundige praktijk. Een belangrijke kanttekening is dat ik daarvoor terugval op onze traditie. De traditie is ontstaan door eeuwen van ervaringen en daar is een beproefde methode van werken uit voortgekomen. We doen niet zomaar wat. Deze kosmologische inzichten hebben geleid tot de ontwikkeling van diverse ordeningssystemen als yinyang-filosofie, wuxing-filosofie en dergelijke. Deze systemen zijn hulpmiddelen om de interactie die gaande is in de mens en tussen de mens en de kosmos te duiden.

Dus het gaat over het tot stand brengen van een harmonisatie tussen de 3 eenheid mens/hemel/aarde. Dat klinkt best ruim en moeilijk te bevatten. Kun je dat concreter maken?

Alchemie is een verenigingsproces door te harmoniseren. Dat verenigingsproces is waar we in de praktijk mee bezig zijn. Als wij mensen gezondheidsoefeningen aanleren dan leren we mensen om het lichaam als eenheid te zien en het op die manier te gebruiken. Dat betekent het leren bewegen vanuit de onderrug-/onderbuikzone van het lichaam, want het is daar dat de eenheid van ons lichaam bewaard wordt. In de alchemie spreekt men over het dantian: ‘het veld van cinnaber’. Deze zone kan je activeren en vervolgens kan je vandaaruit het lichaam weer als eenheid leren gebruiken. De activatie van het dantian is het gevolg van de vereniging of beter hereniging van hemelse en aardse krachten in jou. De taoïstische visie op het menselijk lichaam is dat het lichaam ontstaan is door de vereniging van hemel en aarde. Deze eenheid van het lichaam is dus de oorspronkelijke toestand van het lichaam. De praktijk van de alchemie wordt om die reden ook ‘een terugkeer naar de wortel of de oorsprong’ genoemd. Taoïsten streven deze eenheidstoestand binnen zichzelf en tussen zichzelf en hun omgeving na.

Dat neem je ook mee in je praktijk?

Jazeker. Een lichaam dat functioneert als eenheid, betekent dat er een goede samenwerking tussen alle onderdelen in het lichaam heerst. Als ik mensen vertel dat je samenwerking nodig hebt om je goed te voelen, dan begrijpen de meesten dat vrijwel meteen. Heel veel mensen worden immers ziek van conflicten. Het feit dat er conflicten zijn die opgelosd moeten worden klinkt dan zo gek niet. Waar de conflicten over gaan, dat kan heel verschillend zijn. Dat is 1 van de redenen dat de zorg voor de gezondheid zo complex kan zijn, maar dat (onopgeloste) conflicten aan de basis liggen van veel gezondheidsproblemen, is een gegeven. Alchemie is een praktijk om conflicten of tegenstellingen op te lossen en te komen tot vereniging. Alchemie wordt door mijn leraar Dan Vercammen in twee woorden omschreven als transformatieve bevrijding. Om te verenigen moet je transformaties doormaken. Alchemie gaat over raffineren en daardoor transformeren van het (totale) lichaam, waardoor je jezelf bevrijdt van het (klein)menselijke en je verenigt met (de grote) hemel en aarde. Je lastig voelen of problemen ervaren is het gevolg van gebrek aan ruimte. In de zoektocht naar (de grote) ruimte moet je transformaties doormaken. Je lichaam dient effectief anders te gaan functioneren. Op die manier weet je dat wat je doet ook echt effect heeft. Het speelt zich niet enkel af in de geest, want dan zou het een illusie zijn.

Je hebt het wel vaker gehad over de traditie waarin je bent geschoold. Kan je daar wat meer over zeggen?

Onze traditie heet Pingwupai. Zij is de lokale tak van de Yinyang school (Yinyang pai) van de Zuidelijke Taoïstische Alchemistische traditie (Jindan Nanzong Yinyangpai Pingwu Zhipai). De oorsprong van deze traditie ligt bij de alchemist Zhang Boduan (984 -1082) en zijn discipel Shi Tai (1022 -1158). Onze Pingwupai traditie staat onder leiding van prof. dr. Dan K.J. Vercammen (alchemistische naam: Fei Danning). Ik ben 1 van zijn discipelen (mijn alchemistische naam: Rui Zhide).

Heb je nog 3 tips voor onze lezers om gezondheid en welzijn te verhogen?

Er zijn vele tips die je kunt geven, zeker vanuit de hoek van yangsheng, maar ik zal bij de actualiteit blijven:

1. Overconsumptie. 

   Bewaar matigheid door genoeg te kennen en zoek (dus) niet de extremen op. Mensen schaden hun gezondheid vaak door de juist proporties van iets uit het oog te verliezen (bv. teveel eten). Om gezond te blijven, zegt onze traditie, moet je yin en yang beide bewaren en niet 1 de overhand laten nemen.

2. Het klimaat. 

   Alchemie gaat over de verbinding tussen mens en de kosmos en daarmee werken. Je bent een onderdeel van je omgeving. Om je ‘interne’ klimaat op orde te houden, heb je het ‘externe’ klimaat nodig. Dit gaat bv. over de lucht die je inademt, het voedsel dat je eet. Dus, zorg voor de Natuur, zodat zij ons op haar beurt kan voeden.

3. Relaties. 

   Werk aan een goede relatie met jezelf en met je omgeving. Maak die zo constructief en positief mogelijk. Verenig in plaats van te polariseren, dat is waar alchemie ook over gaat.